Jak sama nazwa wskazuje, overtrading oznacza zbyt aktywne inwestowanie, najczęściej na poziomie, który przynosi więcej strat niż korzyści. Dotyczy on wszystkich inwestorów, ale największym problemem jest wśród aktywnych graczy. Już pierwsze transakcje zawierane na rynku pokazują początkującym inwestorom, że w ciągu jednego dnia możliwe jest powiększenie wartości rachunku o 1-2%. Próbują więc oni zwiększyć liczbę zawieranych transakcji, aby utrzymać regularność generowanych zysków, lecz niestety droga do sukcesu jest znacznie bardziej kręta, a regularne uzyskiwanie takich jednosesyjnych stóp zwrotu jest w zasadzie niemożliwe.

Nawet długoterminowi inwestorzy dywidendowi są narażeni na zjawisko overtradingu. Potrzeba pewnej determinacji, aby przez cały rok trzymać akcje wybranych spółek zarabiając na tym np. 8% na wzroście kursu i 3% dywidendy, podczas gdy same tylko średnioterminowe wahania cen poszczególnych spółek przekraczają 50%. Kiedy zejdziemy na jeszcze niższy interwał może okazać się, że ceny akcji przebywają średniorocznie dystans przewyższający 100%, podczas gdy średnioroczna stopa zwrotu wynosi zaledwie 10%. Może to kusić niektórych, aby dokonywać transakcji częściej niż wskazywałyby na to zasady systemu inwestycyjnego, właśnie po to, aby uszczknąć nieco więcej zysków z rynkowej zmienności.

Aktywni inwestorzy w grupie podwyższonego ryzyka

I właśnie w tym aspekcie overtrading jest największym zagrożeniem dla inwestorów krótkoterminowych. Z samej natury podejścia inwestycyjnego dokonują oni dość dużej liczby transakcji. Dla jednych systemów mogą to być trzy transakcje w tygodniu, podczas gdy dla innych będzie to kilkanaście transakcji w ciągu dnia. W obu wypadkach ryzyko jest dokładnie takie samo i sprowadza się do zawierania zbyt dużej liczby transakcji.

Istnieje również odmiana overtradingu przyjmująca postać równoczesnego otwierania zbyt dużej liczby pozycji. Zamiast koncentrować się na kilku wybranych walorach, inwestor zawiera transakcje na bardzo szerokiej grupie walorów, próbując uzyskać tym samym lepszą stopę zwrotu. Z perspektywy czasu może się jednak okazać, że otwierane pozycje są ze sobą skorelowane lub ten sam rezultat moglibyśmy osiągnąć poprzez otwarcie mniejszej liczby większych pozycji.

Samo otwieranie dużej liczby pozycji nie musi być problemem, jeżeli mieści się w ramach przyjętych przez inwestora. Jak wspomniano wyżej, ramy te mogą być bardzo różne. Jednak niekiedy zdarza się, że w pewnych sytuacjach częstotliwość zawierania transakcji znacząco się zwiększa. Może to wynikać z poniesionej większej straty (lub ciągu mniejszych strat), kiedy intencją inwestora jest odegranie się na rynku, przyjmujące postać większej aktywności. Innym przypadkiem jest długi okres bardzo przeciętnych lub słabych wyników, kiedy overtrading ma być impulsem powodującym, że krzywa kapitału zmieni się na lepsze. Niestety rzadko tak się dzieje w rzeczywistości.

Dlaczego overtrading jest zły

Można wskazać tu dwa główne powody. Pierwszym z nich jest wzrost kosztów transakcyjnych ponoszonych przez inwestora. Mowa tu o płaconych prowizjach maklerskich oraz o kosztach spreadu pomiędzy zleceniami kupna i sprzedaży w arkuszu. Oczywiście koszty te różnią się pomiędzy rynkami, instrumentami i brokerami, lecz zawsze wzrost aktywności powoduje wzrost kosztów. W ostatecznym rozrachunku obniża to uzyskiwaną stopę z inwestycji stopę zwrotu.

Drugim, znacznie gorszym, jest powód psychologiczny. Overtrading oznacza bowiem, że inwestor traci powoli kontrolę nad swoim procesem inwestycyjnym. Trudno tu mówić o konkretnej ilości zawieranych transakcji, gdyż dla każdego inny poziom oznacza normę, a inny jego przekroczenie. Mowa tu więc o istotnym zwiększeniu ilości (lub częstości) zawierania transakcji w relacji do realizowanej strategii oraz dotychczasowego track rekordu inwestora.

Jak przeciwdziałać negatywnym procesom?

Podobnie jak w przypadku innych zagadnień psychologicznych, najważniejszym i najtrudniejszym elementem jest uświadomienie sobie, że nasze inwestowanie odbiega od normy lub od założonego planu.

W niektórych wypadkach uświadamiamy to sobie sami, kiedy dochodzimy do jakiegoś skrajnego stanu emocjonalnego lub gdy nasze wyniki istotnie się pogarszają, a my szukamy przyczyny tego stanu rzeczy. W inwestowaniu niestety rzadko możemy liczyć na pomoc osób trzecich, gdyż większość inwestorów indywidualnych nie dzieli się z nikim strategią i wynikami na tyle wnikliwie, aby ktoś mógł zauważyć pewne niepokojące zjawiska. Zostajemy więc zdani na siebie.

Pewną pomocą w uświadomieniu sobie, czy z naszym inwestowaniem jest wszystko w porządku jest dokonywanie regularnej rewizji stosowanego systemu, naszego procesu oraz uzyskiwanych wyników. W niektórych wypadkach będzie to działanie doraźne, raz w kwartale lub raz w miesiącu, a w innych może to przyjąć postać dziennika, w którym na bieżąco będziemy notowali okoliczności każdej z zawieranych transakcji, wraz z przemyśleniami towarzyszącymi wszystkim decyzjom.

I paradoksalnie powyższe działania mogą stanowić również najlepszą profilaktykę, aby w overtrading w przyszłości nie popadać. Tylko wnikliwe analizowanie podejmowanych przez nas działań pozwala na wczesne wychwytywanie przypadków, kiedy z tymi działaniami zaczyna się dziać coś dziwnego.

Przy okazji odnosimy dodatkowe korzyści, gdyż również na innych polach analizujemy, czy postępujemy zgodnie z założonym systemem inwestycyjnym i jakie wyniki system ten przynosi. A jeżeli wyniki nie są zadowalające przez dłuższy czas, relatywnie łatwo będzie nam ustalić czy przyczyną jest nasza uznaniowość w przestrzeganiu reguł systemu, czy może sam system posiada błędy w konstrukcji.

Zrób przerwę, kiedy sytuacja wymaga

Kiedy czujemy, że dla poprawy naszych rezultatów musimy odzyskać równowagę, warto odejść od rynku i zrobić sobie trochę przerwy. Czasem będzie to tydzień, a czasem miesiąc, nie ma tu reguły. W każdym razie kiedy emocje biorą górę, warto stworzyć sobie takie warunki, aby móc ponownie ze spokojem realizować naszą strategię inwestycyjną.

Jedną z zalet inwestowania krótkoterminowego jest to, że w krótkich okresach czasu rynek zbytnio nie różni się od siebie i przegapienie tygodnia czy miesiąca nie powinno wpłynąć na nasze długoterminowe wyniki. Oczywiście nasze gorsze samopoczucie może przypaść akurat w okresie podwyższonej zmienności, kiedy teoretycznie strategie tradingowe powinny dawać lepsze rezultaty. Ale kiedy tak nie jest, być może to właśnie warunki rynkowe są źródłem naszych problemów.

W każdym razie nie zachodzi tu ryzyko, którego doświadczają inwestorzy o dłuższym horyzoncie, gdzie odejście od rynku na kilka tygodni lub miesięcy może przesądzić o przegapieniu kluczowych sygnałów rynkowych, a przez to uderzyć w długoterminowe wyniki inwestycyjne.

Niezależnie od tego, jakim typem inwestora jesteśmy, warto pamiętać, że to nasza chłodna głowa i nasze umiejętności są kluczem do sukcesu w świecie inwestycji. Jeżeli tylko w tym obszarze dzieje się coś niepokojącego, warto zdiagnozować sytuację i zastanowić się nad podjęciem środków zaradczych. Czasem będzie to właśnie oznaczało urlop od rynków finansowych.